اسکنر سه بعدی دندانپزشکی یکی از ابزارهای کارآمد در این صنعت است که با پیشرفت روز افزون خود انتظار می رود برنامه ها و تکنولوژی های جدید و بی شماری را وارد عرصه دندانپزشکی نماید. امروزه اغلب کلینیک های معتبر از پرینترها و اسکنرهای سه بعدی در لابراتورهای خود بهره برده و با آن آشنا هستند. در این مقاله قصد داریم توضیح کاملی در مورد اسکنر سه بعدی و کاربردهای آن در دندانپزشکی و دندانسازی به شما ارائه دهیم. تا پایان مقاله ما را همراهی نمایید.
اسکنر سه بعدی چیست؟
اساسا، یک اسکنر سه بعدی از یک منبع نور و یک یا چند دوربین تشکیل شده است و همچنین یک سیستم حرکتی که از چندین محور برای موقعیت یابی جسم اسکن شده به سمت نور و دوربین ها پشتیبانی می نماید. منبع نور خطوط کاملا تعریف شده و مشخصی را به سطح جسم هدایت نموده و دوربین یا دوربین ها تصاویر خطوط را به دست می آورند.
بر اساس زاویه شناخته شده و فاصله بین دوربین و منبع نور (که به طور مشترک اسکن هد یا scan head نامیده می شوند)، موقعیت های سه بعدی در جایی که نور منعکس شده است می تواند با استفاده از مثلثات محاسبه شود. این اصل اندازه گیری تحت عنوان "مثلث بندی یا triangulation" شناخته می شود. در اصل کار اسکن تنها با یک دوربین انجام می شود اما دو دوربین دیگر، سرعت و دقت اسکن را بهبود می بخشند.
اسکن سه بعدی دندان امروزه و به تدریج در حال تبدیل شدن به یک روش استاندارد و رایج در حوزه دندانسازی و دندانپزشکی می باشد. دندانپزشکان با کمک اسکنر سه بعدی می توانند تصاویر سه بعدی را از دندان ها و حتی ساختارهای داخلی دهان و فک ارائه دهند. قبل از این فناوری، دندانپزشکان برای اینکه بتوانند به تصویر دقیق و درستی از موقعیت دندان ها به دست آورند باید از سی تی اسکن بهره می بردند. این نوع اسکن به جز مضراتی که می توانست به واسطه اشعه ایکس روی بدن بیماران بگذارد، با خروجی تصویر دو بعدی خود نیز دیگر امکان ویرایش وجود نداشت.
در حقیقت، یکی از مزایای قابل توجه این تکنولوژی بی نظیر این است که دندانپزشکان با استفاده از مدل دیجیتالی دندان ها و نیز قرارگیری آنها روی لثه و فک می توانند آن را در کامپیوتر با دقت آنالیز کنند. اما فقط این نیست و آنها می توانند هر گونه تغییرات و اصلاحاتی را که لازم است بر روی این مدل دیجیتالی اعمال کنند تا در نهایت به هدف مطلوب خود برسند.
امروزه اسکنر سه بعدی در دو زمینه زیر مورد استفاده قرار می گیرد:
- ترمیمی: پیوند استخوان، فک، عصب کشی، ارتودنسی
- زیبایی: ساخت روکش دندان
مطالب مرتبط: فرق لمینت و کامپوزیت
اسنکر سه بعدی و قالب گیری
یکی از کاربردهای گسترده اسکنر سه بعدی در زمینه قالب گیری از دهان است. در واقع این اسکنر دیجیتال انقلابی عظیم را در این زمینه و به طور کلی در دندانپزشکی به وجود آورده است. زمانی که دندانپزشکان بخواهند یک کپی یا مدل از حالت دندان ها و دهان به لابراتوار دندانپزشکی ارسال کنند، از دهان بیمار قالب می گیرند. قالب گیری با اسکنر سه بعدی کار را بسیار آسان نموده و مهمتر از آن دقت کار چندین برابر شده است.
بسیاری از امور دندانپزشکی با همکاری لابراتوارهای پروتز دندان انجام می شوند. در حقیقت برای بسیاری از کارها از ساخت روکش های دندان گرفته تا ارتودنسی لازم است که دندانپزشکان از این لابراتوارها کمک بگیرند. اما قبل از آن، لازم است که تکنسین لابراتوار اطلاعات دقیقی از موقعیت دندان ها و دهان بیمار داشته باشد. دندانپزشکان این کار را با مواد قالب گیری انجام می دهند، یعنی خمیری که وقتی در دهان قرار می گیرند پس از دو یا سه دقیقه سفت شده و دندانپزشک آن را خارج می نماید.
پس از این مرحله، این قالب به لابراتوار ارسال شده و تکنسین با استفاده از آن مدلی از دهان بیمار را ارائه می دهد. در نهایت او با این قالب می تواند روکش یا پلاک برای ارتودنسی را بسازد.
اما با ظهور اسکنر سه بعدی دیگر نیازی به این مراحل و مواد قالب گیری نمی باشد و می تواند تصاویر بسیار دقیقی را از موقعیت دهان و دندان ها در اختیار تکنسین قرار دهد. علاوه بر ساخت روکش یا براکت های ارتودنسی، از این تکنولوژی می توان در طرح درمان ایمپلنت دندان یا اصلاح طرح لبخند نیز بهره برد.
ساخت براکت های ارتودنسی با اسنکر سه بعدی
در بسیاری از نقاط جهان، ساخت براکت های ارتودنسی با استفاده از اسکنر سه بعدی انجام می شود. این کار در برخی از مراکز و کلینیک های پیشرفته ایران نیز صورت می گیرد. اما به طور معمول در بسیاری مراکز تنها ساخت قالب به صورت سه بعدی انجام می شود. علاوه بر این برای ساخت محافظ یا نایت گارد نیز می توان زمان را به حداقل رساند. برای ساخت این ابزار، دندانپزشک یک ابزار دیجیتالی را در دهان فرد قرار می دهد و می تواند فرم فک یا شکل دندان ها را با دقت اسکن نمود.
ساخت روکش دندان با استفاده از اسکنر سه بعدی
فرآیند ساخت و نصب روکش هایی که معمولا به چند هفته نیاز دارند با اسکنر سه بعدی به چند روز کاهش می یابند. پس از اینکه دهان با این دستگاه اسکن شد، روکش دندان با موادی نظیر کامپوزیت به وسیله اسکنر سه بعدی و نرم افزارهای مخصوص ساخته می شود. اخیرا، از اسکنرهای سه بعدی برای تهیه لمینت دندان استفاده می کنند که البته یکی از دلایل قیمت بالاتر آن هم می تواند این مسئله باشد.
مطالب مرتبط: ایمپلنت دیجیتال
مزایای اسکنر سه بعدی نسبت به قالب گیری سنتی
اسکنر سه بعدی مزایای قابل توجهی نسبت به قالب گیری سنتی دارد از جمله:
- راحتی بیشتر
زمانی که اسکنر سه بعدی را با روش های سنتی قالب گیری که اغلب باعث ناراحتی زیادی در بیماران می شود مقایسه می کنیم در می یابیم که این تکنولوژی یک روش بسیار راحت تر و سریع تر برای به دست آوردن تصویری دقیق از دندان های بیمار است و ذره ای ناراحتی را برای رقم نمی زند. با این روش، به جای اینکه بیمار چند دقیقه روی صندلی منتظر بماند می توان در عرض چند ثانیه و بدون ایجاد هیچ ناراحتی و احساس ناخوشایندی، تا حد زیادی باعث صرفه جویی در زمان نیز شد.
- بهبود ارتباط بیمار و دندانپزشک
اسکنرهای سه بعدی این امکان را به دندانپزشکان می دهد که تقریبا بلافاصله پس از اتمام اسکن، تصاویر سه بعدی دندان های بیمار را روی صفحه نمایش دهد. از این رو، بیماران می توانند پس از مشاهده نمای نزدیک این تصویر دیجیتالی، درک بهتری از وضعیت دهان و دندان های خود پیدا کنند.
- تطبیق پذیری درمان
کاربردهای اسکنر سه بعدی بسیار متنوع بوده و می تواند طیف گسترده ای از درمان های مختلف دندانپزشکی را ارائه دهد از جمله:
• پروتزهای متحرک
• تاج
• اباتمنت ها
• تصاویر دقیق برای انواع ترمیم ها
ترمیم های انجام شده از اسکنرهای سه بعدی نه تنها سریع تر انجام شده بلکه با تناسب دقیق تری ارائه می شوند. این اسکنرها توانایی اندازه گیری شکل دندان ها را داشته و با نشان دادن تمامی جزئیات، کمک زیادی به پیشرفت درمان می کنند.
کاربرد اسکنر سه بعدی چه مزایایی در دندانپزشکی دارد؟
اسنکر سه بعدی مزایای زیادی نسبت به اشعه ایکس و سی تی اسکن سنتی در دندانپزشکی به همراه دارد. در ادامه مهمترین مزایای آن را از نظر تشخیص توضیح خواهیم داد:
- محدودیت پرتو: اندازه پرتو اشعه ایکس اولیه در اسکنرهای سه بعدی به گونه ای است که تابش را تنها در ناحیه مورد نظر محدود کرده و از این رو بیماران را در معرض خطر اشعه قرار نمی دهد.
- زمان اسکن کوتاه: از آنجایی که اسکنر در دندانپزشکی سه بعدی می تواند تمام تصاویر مورد نظر را در یک چرخش به دست آورند زمان اسکن تفاوت چندانی با اسکن طبیعی ندارد. این امر همچنین، احتمال نقص تصویر را به دلیل حرکت طبیعی بیمار کاهش داده و در نتیجه زمان صرف شده برای اسکن را به حداقل می رساند.
- دقت تصویر: تصویربرداری با اسکنر سه بعدی از وضوح خارق العاده ای برخوردار بوده و امکان سنجش بسیار دقیق را فراهم می کند. این بدان معنی است که از این تصاویر می توان برای تعیین محل دقیق انجام یک روش درمانی استفاده نمود.
- جزئیات تصویر: با اسکن از این دستگاه، دندانپزشکان چیزی فراتر از اشعه ایکس مشاهده می کنند. در واقع آنها می توانند آسیب شناسی، عفونت، اعصاب و موارد مورد نیاز دیگر را مشاهده نمایند. این امر به دندانپزشکان کمک می کند تا مسائل سینوسی ناشی از دندان را مشاهده کرده و به درستی درمان کنند و در نهایت برای درمان لازم برنامه ریزی نمایند. به خاطر داشته باشید که با اسکن های سه بعدی، این امکانات بدون محدودیت هستند.
- ارزیابی کیفیت استخوان: یکی دیگر از کاربردها و مزایای اسکن سه بعدی، ارزیابی کیفیت استخوان است که بخش مهمی در ارزیابی وجود استخوان کافی برای درمان ایمپلنت به شمار می رود.
- کاربرپسند: یادگیری تجهیزات دندانپزشکی سه بعدی برای یک دندانپزشک آموزش دیده و یا یک تکنسین بسیار راحت بوده و آنها به آسانی می توانند با دستگاه کار کنند.
- نمایش تعاملی: یکی از مزایای منحصر به فرد اسکنر سه بعدی در صنعت دندانپزشکی، نشان داده ویژگی ها به صورت سه بعدی است که این امر در تصویربرداری سنتی امکان پذیر نیست. دندانپزشکان با این داده ها می توانند گزینه درمانی موثر و کارآمدی را برای بیماران ارائه دهند.
مهمترین دستگاه های اسکنر سه بعدی و کاربرد آنها
دستگاه های مختلفی در پروسه اسکن سه بعدی مورد استفاده قرار می گیرند که مهمترین آنها عبارتند از:
دستگاه CBCT یا Cone-Beam Computed Tomography
این اسکنر سه بعدی، به طور گسترده ای به عنوان اوج فناوری تصویربرداری سه بعدی در نظر گرفته می شود و نشان دهنده تغییر رسمی تصویر برداری دو بعدی به سه بعدی است. این دستگاه با استفاده از یک پرتو اشعه ایکس مخروطی شکل از جمجمه و دندان ها عکس گرفته و سپس از آن تصاویر به همراه یک نرم افزار پردازش دیجیتال قوی برای بازسازی یک تصویر سه بعدی مورد استفاده قرار می گیرد. در صورتی که تنظیمات صحیح باشد و بیمار در حین اسکن حرکت نکند، این تصویر کاملا دقیق خواهد بود.
امروزه این دستگاه به جز دندانپزشکی، در زمینه های رادیوتراپی و ماموگرافی نیز کاربرد داشته و از آن به عنوان یک جایگزین ایمن و موثرتری نسبت به سی تی اسکن پزشکی استفاده می شود. به دلیل کشف مزایای باورنکردنی فناوری CBCT، آن محبوبیت روزافزونی را به دست آورده است.
اسکنر Intraoral Scanner یا IOS
اسکنرهای IOS مجهز به دوربین های قدرتمندی هستند که می توانند با تاباندن نور روی دندان ها و وضعیت دهان، تصویربرداری دقیقی را ارائه دهند. تقریبا یک و نیم دقیقه طول می کشد تا تصویر دیجیتالی از دندان ها گرفته شود. دندانپزشک می تواند پس از آن تصویر را بزرگتر کرده و برای جزئیات بیشتر دستکاری نماید. در مجموع این اسکنرها تصاویر بسیار کارآمد و دقیقی را در کنار کاهش زمان درمان و راحتی بیماران ارائه می دهند.
مطالب مرتبط: قیمت ایمپلنت دندان
اسکنرهای Lab Scanners
این دستگاه ها مانند اسکنرهای سه بعدی صنعتی کار کرده و به همین دلیل باید در خارج از دهان و به طور مستقیم از آنها استفاده نمود. به دلیل توانایی بسیار بالای عملکرد دوربین های این دستگاه می توان از آن در درمان های ارتودنسی، ایمپلنت و ترمیمی بهره برد. این اسکنر سه بعدی از حالات مختلفی برخوردار بوده و می تواند فرمت های گوناگونی را برای کار با نرم افزارهای کد کم ارائه دهند.
جمع بندی
اسکنرهای سه بعدی توانسته اند در مدت زمان کمی، جایگاه ویژه ای را در رشته های مختلف پزشکی به خصوص، دندانپزشکی پیدا کنند. از این دستگاه ها می توان برای ساخت انواع پروتزها، ایمپلنت های دندانی و ... استفاده نمود. طبق تحقیقات انجام شده، استفاده از این اسکنرهای سه بعدی در دندانپزشکی، مورد استقبال بسیاری از متخصصان قرار گرفته و آنها می توانند برای طیف وسیعی از درمان ها از آن بهره مند شوند.
با اسکنرهای سه بعدی و کاربرد گسترده آنها دیگر نیازی به قالب گیری از دهان و دندان نبوده و از طرفی آنها باعث می شوند که خطاهای احتمالی در قالب گیری و ساخت ابزار مورد نظر به مقدار قابل توجهی کاهش یابند. علاوه بر این، انتظار می رود که با کاربرد اسکنرهای سه بعدی، مواد ساخت پروتزها، روکش ها و بریج ها را به منظور کاهش پوسیدگی دندان، کاهش عفونت یا التهاب و نیز حساسیت های بدن، بتوان تغییر داد.
